Xəbərlər

Boş Sözlərdən Kənara Baxmaq: Dayanıqlılığın Mahiyyətini Necə İtirmişik

Boş Sözlərdən Kənara Baxmaq: Dayanıqlılığın Mahiyyətini Necə İtirmişik
Mənim uzun zamandır narahat olduğum bir məsələ var və bunu paylaşmaq istəyirəm: "dayanıqlılıq" sözünün yanlış istifadəsi. Bu anlayış artıq mənasını itirmək təhlükəsi altındadır (bəlkə də artıq gecdir) və eynilə 2000-ci illərin əvvəllərində "çeviklik" (agile) anlayışının məzmununun azalması kimi, dayanıqlılıq da mənasız bir sözə çevrilməkdədir.
Bu trend inkar edilə bilməz—şirkətlər "dayanıqlı" ifadəsini satınalma, maliyyə, innovasiya və portfel idarəçiliyinə əlavə edərək müasir görsənməyə çalışır, lakin çox vaxt bu terminlərin arxasında heç bir real dəyişiklik olmur və onlar "dayanıqlılıq" dedikdə nəyi nəzərdə tutduqlarını belə izah edə bilmirlər. Çeviklik anlayışının qeyri-ciddi istifadəsi onun təsirini necə azaltdısa, eyni risk dayanıqlılıq üçün də keçərlidir.
Bugün dayanıqlılığın necə yanlış istifadə edildiyini, çevik idarəetmə anlayışının başına gələn bənzər problemləri və təşkilatların dayanıqlılığı yalnız bir reklam aləti kimi istifadə etməməsi üçün nələrin dəyişdirilməli olduğunu araşdıracağam.

Daha çoxu üçün bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

Marketinq Vasitəsinə Çevrilmiş Dayanıqlılıq
Belə terminlər işləndikdə – "dayanıqlı satınalma", "dayanıqlı innovasiya", "dayanıqlı portfellər" – onların əslində real dəyişikliklər yaratmaq məqsədi daşıdığına inanmaq çətindir. Çox vaxt bunlar sadəcə xoş səslənən ifadələr olur.
"Dayanıqlı" Satınalma
Satınalma departamentləri "dayanıqlı satınalma" anlayışını vurğulamaq üçün "yaşıl" tədarükçülərlə işlədiklərini və ya ekoloji cəhətdən təmiz qablaşdırmalardan istifadə etdiklərini bildirirlər. Lakin bu yanaşma çox vaxt daha dərin problemləri həll etmir: materialların həyat dövrü boyu təsiri, əmək şəraiti və karbon izi.
Əgər etik mənbə təminatı və ekoloji idarəetmə hər addımda nəzərə alınmırsa, satınalma hələ də əvvəlki kimi yalnız maliyet və effektivlik üzərində qurulur – dayanıqlılıq üzərində deyil.
Məsələn, bir şirkətin təkrar emal edilə bilən qablaşdırmaya üstünlük verməsi "dayanıqlı satınalma" demək deyil. Əgər bu məhsul fosil yanacaqlardan istifadə edilərək istehsal olunursa və ya qeyri-etik əmək şərtlərində hazırlanırsa, bu, sadəcə greenwashing yaşıl yuma (yaşıl yuma) deməkdir.
"Dayanıqlı" İnnovasiya
Şirkətlər innovasiyalarını "dayanıqlı" adlandırmağa çox həvəslidirlər. Əslində isə, çox vaxt bu sadəcə mövcud məhsullara kiçik "yaşıl" əlavələr etməklə məhdudlaşır.
Məsələn, bir smartfon istehsalçısı enerji qənaət edən bir funksiyanı reklam edə bilər, amma eyni zamanda ətraf mühiti məhv edən mədənçilik əməliyyatlarına güvənir və işçi hüquqlarını pozur.
Əsl dayanıqlı innovasiya sadəcə kiçik dəyişikliklər etmək deyil, bütün sistemlərin və biznes modellərinin yenidən qurulmasını tələb edir.
"Dayanıqlı" Portfellər
Layihə idarəetmə ofisləri (PMO-lar) sürdürülebilir portfellər anlayışını getdikcə daha çox istifadə edirlər. Ancaq çox vaxt bu cür "yaşıl" layihələr elə həmin portfeldə olan ekoloji zərərləri azaltmayan digər layihələrlə yanaşı işləyir.
Məsələn, bir daşınmaz əmlak şirkəti günəş enerjisi ilə işləyən bir bina inşa etməklə öyünə bilər, amma eyni zamanda minimal enerji effektivliyi və yüksək karbon izi olan digər binaları tikməyə davam edərsə, bu, real dayanıqlılıq deyil.
Qısa bir araştırma etsək, internetdə aşağıdakı kimi ifadələrə rast gələ bilərik:
Dayanıqlı Dəyişiklik İdarəçiliyi
Dayanıqlı Dizayn Düşüncəsi
Dayanıqlı Layihə Bağlanma Meyarları
Dayanıqlı Çevik Liderlik
Göründüyü kimi, şirkətlər bu anlayışları sadəcə "moda" olduğu üçün istifadə edir.

Çeviklik (Agile) Anlayışından Dərs: Sözlər Boş Vəd Olmamalıdır
Dayanıqlılığın yanlış istifadəsi, çeviklik (agile) anlayışının başına gələnləri xatırladır. Əvvəlcə bu, əməkdaşlığı və uyğunlaşmanı təşviq edən bir yanaşma idi. Sonra isə şirkətlər "çeviklik" ifadəsini strategiyalarına əlavə etdilər, amma iş tərzlərini dəyişmədilər.
Sadə bir axtarışla tapılan bəzi absurdlara nəzər salaq:
"Çevik İdarəetmə" – Topdan aşağı idarəetməni davam etdirən, amma "çevik" adı verilən iclaslar
"Çevik Büdcələmə" – Klassik illik büdcə planlamasının cüzi elastikliklə təqdim olunması
"Çevik Transformasiya" – Şirkət strukturlarının eyni qalaraq, sadəcə yeni adla təqdim olunması
Nəticədə, çeviklik anlayışı həqiqi çeviklik olmadan adını qoruyub saxladı. Bu gün dayanıqlılıq eyni təhlükə ilə üz-üzədir: real dəyişikliklər olmadan "dayanıqlı" ifadəsinin istifadəsi, bu anlayışın etibarını sarsıdır.

Bəs Nə Etməliyik?
1. Ölçülə bilən məqsədlər təyin edin
Dayanıqlılıq təşəbbüsləri BMT Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri (SDG) və ya GPM-in P5 Standartı kimi çərçivələrlə uyğunlaşdırılmalıdır.
2. Etiketlərə deyil, real təsirə fokuslanın
Şirkətlər real nəticələri ölçməlidir: karbon emissiyalarının azalması, tullantıların idarə edilməsi və sosial təsir.
3. Sistematik dəyişikliklərə sadiq qalın
Dayanıqlılıq bir neçə yaşıl layihə ilə məhdudlaşmamalıdır.
4. Maraqlı tərəfləri cəlb edin
Dayanıqlılıq bütün maraqlı tərəflərin iştirakı ilə olmalıdır: müştərilər, işçilər, investorlar və icmalar.

Əgər siz də GPM-b sertifikatını almaq istəyirsizsə, bu linkdən məlumat ala bilərsiniz 

Etiketlərdən Kənara Çıxmaq Zamanıdır
Təşkilatlar və layihə rəhbərləri bu tendensiyanı dəyişdirmək üçün real addımlar atmalıdırlar.
Gəlin dayanıqlılığı "çeviklik" kimi mənasız bir ifadəyə çevirməyək. İndi konkret fəaliyyətlər göstərməyin vaxtıdır.

Michael Young, 2024
Original məqalə üçün: GPM GLOBAL
Dayanıqlı layihə menecmenti haqqında daha çox öyrənmək üçün www.greenpm.az - a daxil olun

31.01.2025