Xəbərlər

Dayanıqlı layihə idarəçiliyində əskik qol: 80/20 Qaydası

“Hər şeyi bir anda həll etməyə çalışmaq əvəzinə təsirin toplandığı nöqtəyə fokuslanmaq lazımdır.”

Layihələrdə dayanıqlılıq tez-tez prioritet problemi ilə üzləşir. Çox vaxt onlarla “yaşıl KPI” əlavə olunur, paneldə yayılan göstəricilər ümumilikdə “məsuliyyətli” görünüş yaratmağa çalışır. Amma nəticə çox nadir hallarda gözlənildiyi kimi olur. Həqiqət isə budur: necə ki, vaxt gecikmələri və xərclərin artması müəyyən sahələrdə cəmlənirsə, ekoloji və sosial təsirlər də az sayda fəaliyyət, təchizatçı və qərarın ətrafında toplanır. Bu, Pareto prinsipidir. Layihələrin idarə edilməsində bu yanaşmanı tətbiq etməyin vaxtıdır..

Daha çoxu üçün bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

 

Dayanıqlılıq – balanssızlıqlar portfel

Layihə menecerləri artıq 80/20 nümunəsini yaxşı tanıyır: qüsurların 20%-i təkrar işin 80%-ni yaradır; maraqlı tərəflərin 20%-i vaxtın 80%-ni tələb edir. Eyni model təsirlər üçün də keçərlidir. Bir neçə material əsas karbon izi yaradır. Bir-iki proses mərhələsi su istifadəsinin çoxunu təşkil edir. Bir neçə dəyişiklik idarəetməsi səhvi sosial dəyəri yox edə bilir. Hər təsiri eyni səviyyədə qəbul etmək ədalət deyil — məsuliyyətdən yayınmaqdır. Fokus isə ədalətdir. 

 

 

Pareto və P5 yanaşması

GPM-in P5 modeli — İnsanlar, Planet, Rifah, Proses və Məhsul — layihənin həyat dövründə təsirləri görünən etmək üçün faydalı çərçivədir. Amma görünürlük prioritetləşdirmə demək deyil. Hər P5 ölçüsündə təsirlər xəritələndikdən sonra Pareto yanaşması tətbiq olunmalıdır: hansı vacib azlıq ən çox riski və ya faydanı yaradır? Əgər bir təchizatçı və ya bir məhsul funksiyası əsas yükün çoxunu izah edirsə, fokus məhz orada olmalıdır — 27 “gözəl izlənilə bilən” göstəriciyə yayılmaq yox.

 

 

İkili əhəmiyyətlilik – tək məqsədliliklə

Qanunvericilik tələbləri (məsələn, CSRD çərçivəsi) layihənin həm xarici təsirlərinə, həm də bu təsirlərin yaratdığı maliyyə risklərinə baxmağı tələb edir. Bu isə əhatə dairəsini çoxalda bilər. 80/20 intizamı prosesi idarəolunan saxlayır. Ən çox 5 əsas məsələni müəyyənləşdirin: həm insanlar və planet üçün, həm də biznes dəyəri üçün kritik olanları. Təqvim, büdcə və idarəetməni məhz onların üzərində qurun. Digərlərinə isə yüngül çərçivələr kifayətdir.

 

 

20%-in gizləndiyi sahələr

Sektor fərqi olmadan eyni nümunə müşahidə olunur:

 Təchizat və satınalma: az sayda material, komponent və ya təchizatçı əsas tullantı və risklərin çoxunu yaradır. Müqavilələri məhz oradan başlayın.

 Enerji tutumlu mərhələlər: istilik, hesablama, logistika və yerində əməliyyatlar resurs istifadəsinə dominant təsir edir. Onları erkən mərhələdə ölçün.

 Təkrar iş nöqtələri: keyfiyyət problemləri təkcə baha deyil, həm də tullantını artırır. Əsas qüsur mənbələrini aradan qaldırmaqla həm xərc, həm də iz azaldılır.

 Qəbuletmə anları: təlim, təşviqlər və liderlik davranışları kimi bir neçə dəyişiklik səyahəti sosial və iqlim faydalarının gerçəkləşməsini müəyyən edir.

 Səyahət və logistika: az sayda marşrut və ya nəqliyyat rejimi məsafənin çoxunu təşkil edir. Onları dəyişin, xırda əlavələrlə vaxt itirməyin.

Əgər 30 dəqiqə ərzində “əsas azlığı” lövhədə dairəyə ala bilmirsinizsə, başlanğıca hazır deyilsiniz.

 

 

Təsir üçün çevik yanaşma

Çeviklik təkcə funksionallıq üçün deyil — təsirlər üçün də keçərlidir. Təsir Backlog-u yaradın və nəticəyə ən çox təsir edən mövzuları sıralayın. Ən önəmli maddələr üzərində eksperimentlər edin, nəticəni ölçün və təkrarlayın. Sprint icmalları təkcə funksionallığı yox, həm də təsir dəyişikliyini göstərməlidir. Əgər əyrini dəyişə bilmirsə, sprint tamamlanmayıb deməkdir.

 

PMO – əsas qaldırıcı qüvvə 

PMO-lar artıq standartları, mərhələ qapılarını və hesabatları tətbiq edir. Bu gücü fokus üçün istifadə etmək olar:

 Mərhələ meyarları: Pareto analizi və ən vacib üç təsir üçün tədbir planı olmadan ikinci mərhələ təsdiqi yoxdur.

 Şablonlar: uzun ESG siyahılarını qısa P5-Pareto kanvası ilə əvəz edin.

 İdarəetmə: vacib azlıq mövzularını kritik yol gecikməsi kimi idarə edin. Çünki onlar həqiqətən də riskdir.   

 

Əsl faydalı analitika

Nəhəng məlumat bazasına ehtiyac yoxdur. Davranışı dəyişən 3 vizualla başlamaq kifayətdir:

Pareto diaqramı (məsələn, kateqoriyalara görə emissiyalar).

 Yığılmış əyrilər (ilk maddələrin 80%-i necə tez topladığını göstərir).

 Hər “əsas azlıq” maddəsi üçün trend xətti (hər sprintdə yenilənən).

Panel 60 saniyədə qərar göstərə bilmirsə, dekorasiyadan başqa bir şey deyil.

 

 

“Hər şey önəmlidir.” Bəli, amma eyni dərəcədə deyil. 

80/20 qaydası heç nəyi görməzdən gəlmək üçün icazə deyil. Bu, ardıcıllıq metodu deməkdir. Minimum standartlar qorunmalıdır (uşaq əməyinin qadağan olunması, qanuni uyğunluq, tullantı nəzarəti). Amma zaman, büdcə və diqqət ən böyük təsir yaradan mövzulara yönəlməlidir. Əvvəl ən böyük sızıntıları bağlayın, sonra təmizləyin.

 

 

Dayanıqlı Layihələr üçün 80/20 Təlimatı 

 Nəticəni çərçivələyin: 2-3 ölçülə bilən dayanıqlılıq nəticəsi müəyyən edin.

 P5 ilə xəritələyin: İnsanlar, Planet, Rifah, Proses, Məhsul üzrə təsirləri sadalayın.

 Pareto aparın: Hansı 5 maddə ümumi təsirin ~80%-ni izah edir? Dairələyin.

 Təsir Backlog-u yaradın: Hər dairələnmiş maddəni ayrıca epik kimi işləyin.

 İdarəetməyə inteqrasiya edin: Vacib mövzular üzrə irəliləyiş olmadan maliyyə ayrılmasın.

90 dəqiqəlik ilkin sessiya, bir sprint sınaq, sonra isə layihənin qalan hissəsi qazancları yığmaq üçündür.

 

Uğurun göstəriciləri 

 Risk reyestri daha qısadır, amma daha hədəfli.

 Təqvimdə əsas təsirlərin azaldılması üçün konkret tapşırıqlar görünür.

 Büdcədə kritik dəyişikliklər üçün real vəsait var.

 Komanda sadə bir cümlə ilə cavab verə bilir: “Ən vacib 3 təsir leverimiz hansıdır və onlar üçün nə edirik?”

 

Nəticə 

Dayanıqlı layihə idarəçiliyi daha çox qayğı göstərmək deyil, daha ağıllı idarə etməkdir. Pareto prinsipi rəhbərlərə genişliyi dərinliklə, səs-küyü siqnalla, fəaliyyəti nəticə ilə dəyişmək imkanı verir. Əgər layihələrin dəyər yaratmasını, amma eyni zamanda cəmiyyət və planet üzərinə əlavə yük qoymamasını istəyiriksə, diqqəti əsas nöqtələrə toplamaq zəruridir.

Hər yana düşməyin. Öz 20%-inizi tapın. Güclü işləyin. Sonra təkrar edin. 

Joel Carboni, 2025

Original məqalə üçün: GPM GLOBAL

Dayanıqlı layihə menecmenti haqqında daha çox öyrənmək üçün www.greenpm.az – a daxil olun

01.10.2025