Xəbərlər

Layihə planınız bir yalandır. Onun yerinə idarə etməli olduğunuz “Qarışıq Xətt” budur.

Açıq danışaq: layihə planı bir yalandır.

Parlaq Gantt cədvəli, dəqiq asılılıqlar, ardıcıl mərhələlər — bunlar sadəcə görüntüdür. İdarəçilərə nizam, komandaya isə saxta qətiyyət təsiri yaradır. Amma ciddi layihələrdə bu illüziya tez dağılır.

Çünki reallıqda layihələr düz xətlə getmir: bəzən dayanır, bəzən sürətlənir, geriyə qayıdır və ya çökür, sonra yenidən dirçəlir. Bu, zəif planlaşdırma deyil, insan sistemlərinin ambisiya ilə toqquşmasının nəticəsidir.

Daha çoxu üçün bizi sosial şəbəkələrdə izləyin

 

“Qarışıq Xətt” nədir?

Harvard tədqiqatçısı Dr. Leith Sharp bu prosesi “qarışıq xətt” adlandırır — yəni ideyaların xaotik, qeyri-xətti inkişaf yolu. Onu bir dəfə gördükdən sonra hər bir layihədə tanımaq mümkündür. Və bu gerçəkliyi inkar edən liderlər özlərini, komandalarını və təşkilatlarını uğursuzluğa aparır. 

 

Xətti idarəetmə mifi

Niyə hər dəfə işə yaramayan xətlərlə özümüzü aldadırıq? Çünki düz planlaşdırma yaxşı görünür.

Bu, təhlükəsiz hiss etdirir. Proqnozlaşdırıla bilənlik ehtiyacını təmin edir. Çoxları bu şəkildə öyrədilib: işi bölmək, çərçivə təyin etmək, büdcəni kilidləmək, mərhələləri izləmək. Xaosu nəzarətdə saxlamaq.

Amma innovasiya heç vaxt cədvələ uyğunlaşmır. Transformasiya sol-dan sağa düz xəttlə irəliləmir.

Leith Sharp minlərlə ideyanın həyat dövrünü araşdıraraq göstərib ki, heç bir ideya düz xətlə reallaşmır. Onlar bükülür, dayanır, geriyə qayıdır, istiqamət dəyişir. Bu, yalnız texniki deyil — emosional, siyasi və dərin insani prosesdir.

Ona məhəl qoymamaq sadəcə sadəlövhlük deyil. Bu, zəif idarəetmədir.

 

Əslində idarə edilən nədir?

Qarışıq xətt hər bir təşkilatdakı iki sistem arasındakı mübarizədir:

- Əmr və Nəzarət Sistemi (CCOS): sərt, qaydalara əsaslanan, səhvlərin qarşısını almaq üçün qurulmuşdur.

- Adaptiv Sistem (AOS): çevik, əməkdaşlığa əsaslanan, yeni imkanlar yaradan sistem.

Layihələrin çoxu məhz bu səbəbdən uğursuz olur: adaptiv enerjini sərt nəzarət yollarından keçirməyə çalışmaq və ya yaradıcılığı idarəetməsiz buraxmaq ideyanı boğur. Qarışıq xətt isə o “aralıq məkan”dır: müzakirələr, dönüş nöqtələri, “bilirdik elə deyilmiş” anları. Əslində idarə olunan layihə budur, yoxsa kağızdakı təmiz görünən plan deyil. 
 

 

Qarışıq xətti idarə etmək = Strateji çeviklik

Uğurlu liderlər qarışıq xəttlə mübarizə aparmır, onunla işləməyi öyrənirlər. Bu isə belə deməkdir:

 Sistemlər arasında çeviklik: “Nə” üçün təsdiq al, “Necə” üçün AOS-un sınaq imkanlarına yol ver. Sonra fərziyyə yox, sübutla geri dön.

 Maneələri xəritələşdir: “Forward Idea Flow Mapping” kimi alətlər enerjinin harada ilişib qaldığını göstərir. Qarışıq xəttin də öz naxışları var.

 İştirakı artır: Məcburi göstərişlər imza gətirə bilər, amma nəticə gətirmir. İnsanlar məqsədə qoşulur. Ona görə də ortaq yaradıcılıq və geribildirim vacibdir.

 Uğuru yenidən müəyyənləşdir: Əsl göstərici “vaxtında və büdcə daxilində” deyil, dayanıqlı, mənalı və strategiyaya uyğun nəticədir.

 

 

Layihə liderlərinin fərqli etməli olduqları

Layihə idarəçilərinin qəbul etməli olduğu çətin həqiqət: əslində idarə edilən işlər deyil, insanların qeyri-müəyyənlik içində hərəkətidir.

Bu isə yeni yanaşma tələb edir:

- Qarışıq xətti normallaşdırmaq. Onu olduğu kimi qəbul etmək.

- İterasiya ilə riskləri azaltmaq. Kiçik pilotlarla sınaqdan keçir, sonra böyüt.

- Dilləri dəyişmək. Təsdiq və idarəetmə üçün CCOS, etimad və əməkdaşlıq üçün AOS dilində danışmaq.

- İdarə etməyə yox, axına fokuslanmaq. Məqsəd qeyri-müəyyənliyi boğmaq yox, enerjini ondan keçirməkdir.
  

 

Risklər heç vaxt bu qədər böyük olmayıb

Bu sadəcə nəzəriyyə deyil. Dünyada baş verənlərə baxmaq kifayətdir: iqlim dəyişiklikləri, geosiyasi qeyri-sabitlik, sürətli texnoloji dəyişikliklər. Bugünkü layihələr “sadə” deyil — onlar çoxsistemli, bir-birinə bağlı mürəkkəb proseslərdir. Mükəmməl plan illüziyası sadəcə yanıltmır, həm də təhlükəlidir. Lazımi siqnalları görməyə imkan vermir. Lazımi çeviklik əvəzinə sərtliyi təşviq edir. Daha çox “hesabat” hazırlayan idarəçilərə yox, qarışıq xətlə işləməyi bacaran, strukturu nə vaxt tətbiq edəcəyini, yaradıcılığı nə vaxt buraxacağını bilən və komandalarını bu çətinlikdən keçirə bilən liderlərə ehtiyac var.

 

Qorxma, idarə Et

Layihələr strateji dəyişikliyin mühərrikidir. Amma strategiya heç vaxt düz xətlə baş vermir. O, gərginlikdən, təkrardan, toqquşmalardan və kəşflərdən doğur. Bu, qarışıq xətdir.

Yeni reallıqda uğur qazanacaq liderlər mükəmməl planlardan yapışanlar yox, qarışıqlığı qəbul edənlər, qeyri-müəyyənlikdə cəsarətlə yol alanlar və insanlarını bu prosesə qoşmağı bacaranlar olacaq.

Bəli — layihə planı bir yalandır.

Amma qarışıq xətt? Əsl iş məhz orada baş verir. Və gələcəyə liderlik etmək üçün məhz bu məkanı mənimsəmək lazımdır.
 

Joel Carboni, 2025

Original məqalə üçün: GPM GLOBAL
Dayanıqlı layihə menecmenti haqqında daha çox öyrənmək üçün www.greenpm.az – a daxil olun

29.09.2025