Xəbərlər
Dil və terminologiya: Bərabərlik yolunda görünməz maneələr
İşlədiyim bütün təşkilatlarda bu kimi ifadələrə rast gəlmişəm: “resurslar”, “danışıqsız şərtlər”, “müxtəliflik boru xətti”, “davamlılıq” və “dəyişikliklərin idarə olunması”.
Bu terminlər ilk baxışda strateji və gücləndirici səslənə bilər. Lakin diqqətlə yanaşdıqda, bu dil insanların sadəcə bir “mənbə”, “çıxış” və ya “yük” kimi dəyərləndirildiyini göstərir. Bu, çox incə, lakin bir o qədər də təhlükəli bir normallaşmadır.
Məsələn, bir HR rəhbəri yazır: “İnnovasiya qrupundakı resursları DEI funksiyasına yönləndiririk.” Burada “resurs” deyilənlər əslində insanlardır — adı, fikri, ailəsi və yorğunluğu olan şəxslər.
Daha çoxu üçün bizi sosial şəbəkələrdə izləyin
Dilin qurucu gücü
Dil yalnız ünsiyyət vasitəsi deyil; o, mədəniyyətin təməlini qoyur. İnsanlara “resurs” kimi yanaşdıqda, bu yanaşma siyasətləri, sistemləri və qərarların humanist səviyyəsini də formalaşdırır.
Məsələn, “dayanıqlılıq” müsbət bir anlayış kimi təqdim olunur, lakin bəzi təşkilatlarda bu, əməkdaşlardan stresə susmaq və yüklənməyə davam etmək gözləntisinə çevrilir.
Eyni şəkildə, “danışıqsız şərtlər” ifadəsi inklüzivlik prinsiplərində tez-tez istifadə olunur. Lakin bu, əməkdaşların prosesə qatılmadığı, yuxarıdan aşağıya verilmiş bir əmr formasını alırsa, “inklüziya” dialoq yox, məhdudiyyət kimi qəbul edilə bilər.
“Çeşidlilik boru xətti” ifadəsi də təmsilçiliyin artırılmasını nəzərdə tutsa da, insanları sadəcə sistemdən keçən obyektlərə çevirir.
“Dəyişikliklərin idarə olunması” yanıltmacası
“Change management” ifadəsi tez-tez transformasiyanın idarə olunması kimi təqdim olunur. Amma reallıqda bu, qərarın artıq verildiyini elan etmək və əməkdaşlardan uyğunlaşmalarını gözləməkdir.
Həqiqi dəyişiklik isə iştirakçılıq tələb edir. Bu, qərarların elanından əvvəl başlayan bir prosesdir və ilk gündən istifadə olunan dildə öz əksini tapmalıdır. Dəyişiklik haqqında danışanda, insanları bu prosesə dəvət edirikmi, yoxsa sadəcə məlumatlandırırıq?
Leksikonumuzu Yenidən Qurmaq
Bəs dili necə dəyişə və liderliyimizi fərqli şəkildə ifadə edə bilərik? Söhbət hər sözü senzura etməkdən yox, diqqətli olmaqdan gedir. Özümüzə bu sualları verməliyik:
• Bu termin kimləri mərkəzə alır?
• Kimlərin varlığını görünməz edir?
• Hansı reallığı normallaşdırır?
Bəzi dəyişikliklər sadədir:
“Resurs” yerinə “insan” və ya “komanda” demək,
“Davamlılıq təlimi” əvəzinə “dəstək sistemləri”,
“Razılıq almaq” yerinə “əməkdaşlıq” ifadəsini seçmək mümkündür.
Sadəcə termin dəyişikliyi deyil
Əsas məsələ yalnız sözləri dəyişmək deyil, həmin terminlərin altında yatan dünyagörüşünü nəzərdən keçirməkdir.
Sözlərimiz nəyi əks etdirir: nəzarəti, yoxsa qayğını? Effektivliyi, yoxsa ləyaqəti? İstismarı, yoxsa tərəfdaşlığı?
Dil işlətmək — Liderlik bacarığıdır
Dil üzərində işləmək bir dəfəlik yoxlama deyil, davamlı bir liderlik praktikasıdır. Bu, özümüzə, mədəniyyətimizə və düşüncə tərzimizə güzgü tutmaqdır. Bu yolda səhv etmək, geribildirim almaq və yenidən cəhd göstərmək vacibdir.
Bir rəhbərlik tədbirində iştirakçılardan tez-tez istifadə etdikləri və artıq buraxıla biləcək üç ifadəni paylaşmaları istəndi. Cavablar düşündürücü idi: “yüklənmə səviyyəm”, “optika”, “kapasitə doluluğu” — hamısı insanları sadəcə sistemin elementi kimi təsvir edirdi.
Məqsəd qüsursuz danışmaq deyil. Məqsəd şüurlu danışmaqdır.
Dəvət
Başlamaq üçün dil təhlilinə ehtiyac yoxdur. Sadəcə növbəti görüşdə, e-poçtda və ya açıqlamada bir anlıq dayanıb düşünmək kifayətdir:
• Bu dil insaniliyi artırır, yoxsa azaldır?
• Əlaqə qurur, yoxsa qapatır?
• Qurmaq istədiyimiz dünyanı əks etdirirmi?
Çünki işin gələcəyi təkcə siyasətlər və texnologiyalarla yox, dillə qurulur. Qayğı ilə istifadə edilən dil, bərabərlik və transformasiya üçün güclü vasitəyə çevrilə bilər.
Gəlin insanları bölməyən, onları görən bir söz ehtiyatı quraq.
Gəlin rəhbərlik etmək istədiyimiz gələcək kimi danışaq
Joel Carboni, 2025
Original məqalə üçün: GPM GLOBAL
Dayanıqlı layihə menecmenti haqqında daha çox öyrənmək üçün www.greenpm.az – a daxil olun
23.06.2025
